Adaptacja przedszkolna dziecka to trudny proces, który wiele wymaga od wszystkich
zainteresowanych stron: przedszkola, opiekunów dziecka, a także od samego przedszkolaka.
Dla nich początek nowego roku szkolnego bywa czasem ciężkiej próby. Jak sprawić, by trwała
ona jak najkrócej, a „adaptacyjny wrzesień” nie przeciągał się aż do listopada?
Zmiany zwykle wiążą się ze stresem. Wiedzą o tym wszyscy, którzy zmieniali miejsce pobytu,
pracę, otoczenie. Bezsenne noce w nowym miejscu, niepokój w nieznanym terenie, niezręczności popełniane przy nowo poznanych osobach – to tylko część z katalogu niemiłych
wydarzeń, które towarzyszą nowym wyzwaniom. „Początki zawsze są trudne” – powtarzają
sobie dorośli, świadomi, że życiowe rewolucje da się przeżyć, a nawet czerpać z nich
satysfakcję. Jak jednak wyjaśnić tę zasadę komuś, kto ma zaledwie kilka lat, a jego świat, być
może po raz pierwszy, „drży w posadach”– w związku z awansem na przedszkolaka?
Jak długo może trwać adaptacja dziecka w przedszkolu?
Adaptacja w przedszkolu to proces, którego przebieg dla każdego dziecka trwa dokładnie tyle, ile ono potrzebuje, żeby się zadomowić i poczuć dobrze w nowym miejscu. W przypadku jednego maluszka potrwa to zaledwie kilka dni, a innego – kilka tygodni lub miesięcy, a nawet i dłużej. To zdecydowanie indywidualna kwestia, bo przecież każde dziecko jest inne i ma prawo we własnym tempie budować zaufanie do nowych dorosłych w życiu i oswajać się z nowymi warunkami, co w dalszej perspektywie pozwoli mu na zaspokojenie poczucia bezpieczeństwa w tej niezwykłej dla niego sytuacji.
Z adaptacją dziecka w przedszkolu niewątpliwie wiąże się pojęcie gotowości przedszkolnej.
Czym jest gotowość dziecka do funkcjonowania w środowisku przedszkolnym?
Gotowość przedszkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju fizycznego, umysłowego i emocjonalno-społecznego, które pozwoli mu na pozostanie kilku godzin dziennie bez najbliższych mu osób w placówce przedszkolnej oraz uczestniczenie w przedszkolnym życiu, posiadając choć minimum samodzielności podczas czynności samoobsługowych. Nie jest prawdą, że dziecko musi być w pełni samodzielne, aby dołączyć do grona przedszkolaków. Nie istnieje scenariusz, w którym wszystkie około 3-letnie maluszki debiutujące w przedszkolu wykazują się samodzielnością we wszystkich czynnościach. Dzieci różnią się od siebie umiejętnościami w zależności od stopnia i tempa rozwoju.
Po czym rozpoznać, że dziecko jest gotowe na pójście do przedszkola?
Bardzo pomocne w okresie adaptacyjnym w przedszkolu, jest dla dziecka kiedy:
- Potrafi w miarę możliwości samo zadbać o własne podstawowe potrzeby i poprosić o pomoc osobę dorosłą, nawiązuje relacje z nauczycielami, próbuje ufać, komunikować o swoich potrzebach, a to bardzo ważne w okresie adaptacyjnym.
- Posiada choć minimum umiejętności samoobsługowych. Nie musi być całkiem samodzielne (Ciężko wymagać od trzylatka pełnej samodzielności).
- W miarę umiejętności rozwojowych zgłasza potrzeby fizjologiczne. Pamiętajcie, że umiejętność zgłaszania i samodzielnego załatwiania potrzeb fizjologicznych wynika z indywidualnego rozwoju funkcji fizjologicznych dziecka Nie stresujcie się, jeśli zapisaliście do przedszkola dziecko, które korzysta jeszcze z pieluchy albo zdarza mu się zapomnieć powiedzieć, że chce mu się siusiu. To nie jest absolutnie powód, aby przedszkole mogło odmówić przyjęcia. Żadna dobra placówka przedszkolna, nie odmówi przyjęcia dziecka korzystającego z pampersa, bo liczy się z tym, że każdy maluch rozwija się we własnym tempie.
- Próbuje samodzielnie jeść, używając sztućców – łyżki i widelca – i pić z otwartego kubka.
- Próbuje samodzielnie umyć ręce oraz założyć podstawowe części garderoby.
- Jest w stanie kilka godzin pozostać pod opieką innych osób i dobrze radzi sobie z rozłąką z rodzicami.
- Nie przeszkadza mu przebywanie w grupie innych dzieci, rówieśników. Dziecko w tym wieku nie musi nawiązywać relacji z innymi maluchami, dopiero uczy się tego poprzez obserwację różnych zachowań dorosłych i dzieci.
- Lubi przebywać na placu zabaw, nie boi się korzystania z urządzeń, w piaskownicy potrafi zająć się zabawą bez asysty rodzica.
Jak możemy pomóc dziecku w przezwyciężaniu trudności związanych z adaptacją w przedszkolu?
Ponieważ każda rodzina jest inna, ma inną historię, sytuację i możliwości, nie można ustalić jednego zbioru złotych rad, które zadziałają tak samo dobrze na każdego maluszka i pomogą zniwelować problemy, które pojawiają się podczas oswajana się dziecka z przedszkolnym środowiskiem.
Kilka, przydatnych rozwiązań, dzięki którym może być łatwiej wspierać malucha w trudnych początkach w placówce.
- Stawiaj na dobre samopoczucie dziecka – w pierwszych tygodniach ( u niektórych dzieci – miesiącach) warto odpuścić dziecku i przymykać oko, na jego pewne zachowania, bo być może mogą one być efektem napięcia emocjonalnego wywołanego pobytem malucha w przedszkolu. Obserwuj dziecko i okaż mu zrozumienie, tłumacz z czego mogą wynikać dane jego zachowania, nazywaj emocje, bądź dla dziecka wsparciem, nie ignoruj sygnałów, które do Ciebie wysyła. Uwierz, że ta nowa sytuacja jest dla niego dużym i niełatwym wydarzeniem w życiu.
- Zadbaj, o spokojny i przewidywalny dla dziecka rytm poranka przed wyjściem do przedszkola – wiadomo, że o taką organizację trudno, tym bardziej kiedy maluch ma rodzeństwo i nie tylko jemu możecie poświęcić rano czas. Jednak warto postarać się, aby wieczorem dnia poprzedniego przygotować wszystkie potrzebne do przedszkola rzeczy ( np. ubranie, plecak z ulubionym misiem- przedszkolnym towarzyszem dziecka) i zrobić wszystko, żeby ten poranek przed wyjściem do placówki był jak najmniej nerwowy i nie przebiegał w pośpiechu. Dla dziecka z trudnościami adaptacyjnymi, wiele to znaczy.
- Zminimalizuj ilość dodatkowych zmian w życiu dziecka, podczas procesu adaptacyjnego w przedszkolu. Jeśli życie Wam na to pozwala i nie zmusza Was do tego, to dobrze, żeby przedszkolny start dziecka nie był równoległy z innymi zmianami w jego życiu, czyli np. przeprowadzka, wyjazd na wakacje, wyjazd na delegację z pracy ukochanego rodzica. Kilka dużych zmian w życiu takiego malucha, może nasilić jego trudności związane z adaptacją w nowym środowisku.
- W okresie adaptacyjnym warto też odpuścić temat:
– jedzenia w przedszkolu, nie wypytuj zaraz wyjściu maluszka z sali czy coś zjadł i nie okazuj niezadowolenia jeśli powie Ci, że nie zjadł,
– doskonalenia nowych umiejętności, na to przyjdzie jeszcze czas, na razie dziecko musi się zapoznać z otoczeniem przedszkolnym i z funkcjonowaniem według ramowego rozkładu dnia w przedszkolu,
– dbałości o czystość ubrań podczas pobytu dziecka w placówce, maluszki ćwicząc samodzielność przy jedzeniu czy wykonywaniu prac plastycznych mogą czasem wyjść z sali w brudnym ubraniu,
– zwracania uwagi, że dziecko ma założone buty na lewo czy bluzkę – zamiast tego, doceń jego starania z zakresu samodzielności.
- Zwróć uwagę na swoją postawę oraz innych opiekunów dziecka wobec nowej (trudnej) dla Was wszystkich sytuacji. Pamiętaj o tym, że Ty jesteś dla dziecka największym wsparciem podczas przedszkolnego startu. Każde Twoje zawahanie, przygnębienie, smutek, które pojawiają się podczas trudności, przechodzą na maluszka. Warto więc unikać przy dziecku okazywania tych emocji, a starać się przegadywać nasze emocje z innymi dorosłymi. Dziecko potrzebuje rodzica stabilnego w swoich uczuciach, z dobrym, spokojnym nastawieniem i gotowym do tego, aby puścić swoje dziecko w świat w przedszkolny.
- Bądź słowny wobec malucha – uważaj na to, co obiecujesz dziecku, dotrzymuj słowa – jeśli powiesz rano dziecku, że odbierzesz go z przedszkola po obiedzie, nie licz na to, że dziecko podczas zabawy o tym zapomni. Nic z tych rzeczy. Wręcz przeciwnie, maluch będzie mówił o tym głośno, że dziś tata lub mamą przyjdzie po mnie po obiedzie. Jeśli nie przyjdziesz i zawiedziesz dziecko, tylko pogłębisz jego niechęć do przedszkola oraz obniżysz poczucie bezpieczeństwa, bo maluch będzie się zamartwiał o to, czy w ogóle po niego wrócisz.
- Zwróć uwagę na sposób, w jaki wypowiadasz się o przedszkolu po odebraniu malucha z placówki – jeśli są sytuacje w przedszkolu, zdarzenia, zasady itp., które Ci się nie podobają, nie mów o tym przy dziecku. Jeśli maluch usłyszy, że Tobie przedszkole pod jakimiś względami się nie podoba to, to jemu się nie będzie podobało chodzenie do placówki jeszcze bardziej.
- Zadbaj o stały kontakt i współpracę z nauczycielami dziecka – to bardzo ważny element podczas adaptacji dziecka w przedszkolu. Jeśli Twój maluch ma trudności, porozmawiaj o tym z n-lami z grupy. Wymieńcie się spostrzeżeniami na temat dziecka, jego zachowań, strategii regulowania nadmiaru emocji. Stwórzcie wspólnie bazę rozwiązań pomocnych dziecku. Warto umówić się na indywidualną rozmowę z n-lami i nie zasypywać ich pytaniami w drzwiach sali przedszkolnej, przy odbiorze dziecka - po pierwsze nauczyciel nie może się wtedy skupić na rozmowie, bo ma pod opieką dzieci, po drugie rozmawianie o dziecku przy dziecku, to nie jest dobre rozwiązanie.
- Stwórzcie własny sposób pożegnania w przedszkolnej szatni. Jeszcze przed posłaniem dziecka do placówki, warto ustalić z nim taki rytuał codziennych pożegnań. Będzie to dla dziecka sygnał, że mama/ tata już wychodzą, a maluch idzie do swojej sali.
Wrzesień to bardzo pracowity miesiąc dla przedszkoli, co widać zwłaszcza w najmłodszych grupach. To miesiąc wyzwań dla nauczycieli, rodziców i przedszkolnych psychologów. Ich zabieganie, próby sprostania wciąż nowym potrzebom, bledną w porównaniu z tym, co przeżywa i czemu musi stawić czoła wrażliwy kilkulatek, który pierwszy raz na wiele godzin zostaje poza domem, pod opieką obcych osób, w gronie równie jak on wystraszonych rówieśników. Wiemy, że to jest trudne i doskonale rozumiemy Wasz niepokój. Jednak nie ulegajcie dziecku, nie zabierajcie do domu nawet wtedy, gdy błaga, płacze. Nie cofajcie raz podjętej decyzji. Takie sytuacje będą się powtarzały, a dziecko jest mądre i będzie wykorzystywać Waszą słabość. Oczywiście ze szkodą dla Was, ale też i dla niego. Do tego typu sytuacji musimy przygotować zarówno siebie, jak i dzieci. Wtedy łatwiej przeżyjemy ten trudny dla wszystkich okres.
Drodzy Rodzice!
Pamiętajcie, że Wasze dzieci są wspaniałe i jak tylko pozwolicie im działać i samodzielnie poznawać świat to wyrosną na ludzi mądrych i odpowiedzialnych oraz radzących sobie w różnych sytuacjach życiowych!!!
W załączniku dostępna jest ulotka dotycząca adaptacji dziecka w przedszkolu.
